Odpowiedzialność karna członka zarządu spółki kapitałowej jest częścią systemu prawnego zabezpieczającego obrót handlowy przed nadużyciami. W tym artykule zwracamy uwagę na jej zakres i charakter, przedstawiając w skrótowy sposób interesujące nas obszary.

Zapoznaj się także z naszymi pozostałymi publikacjami. Opisujemy prawne, ekonomiczne i biznesowe uwarunkowania restrukturyzacji. Ich spis znajdziesz tutaj.

Pełną treść ustawy „Prawo restrukturyzacyjne” można znaleźć tutaj. Upadłość przedsiębiorcy reguluje ustawa „Prawo upadłościowe” dostępnej w całości tutaj.

Odpowiedzialność karna członka zarządu

Najczęściej spotykaną w obrocie gospodarczym formą prowadzenia przedsiębiorstwa są spółki kapitałowe, których fundamentalnym przymiotem jest ich osobowość prawna. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych zarząd jest organem wykonawczym spółki. Przejawia się to głównie poprzez prawo każdego z członków do podejmowania decyzji mających wpływ na działalność spółki oraz kompetencję do reprezentacji spółki na zewnątrz.

Poszczególni członkowie zarządu, dokonując czynności związanych z funkcją przedstawiciela spółki są zobowiązani do rzetelnego działania zgodnie z prawem. Narażeni są bezpośrednio z tytułu odpowiedzialności cywilnoprawnej oraz karnej. W tej materii odpowiadają oni także za swoje czyny indywidualnie. Podstawą tejże odpowiedzialności jest kodeks spółek handlowych, kodeks karny oraz kodeks karny skarbowy, a także inne ustawy.

Odpowiedzialność karna członka zarządu — przesłanki

Ustanowienie odpowiedzialności karnej członków zarządu ma za zadanie przeciwdziałać uchybieniom w prawidłowym wykonywaniu, powierzonych im obowiązków. Skonkretyzowanie norm prawnych i przeniesienie ich na grunt odpowiedzialności karnej jednostki ma przeciwstawić się m.in. szeroko rozumianej „niegospodarności” członków zarządu.

Niegospodarność

Na zarzut niegospodarności składa się wiele czynności. Począwszy od nadużycia swoich uprawnień w postaci niekorzystnych dla spółki rozporządzeń, których skutkiem jest doprowadzenie do wystąpienia szkody majątkowej.

Wina

Aby wypełnić znamiona przestępstwa, musi występować po stronie sprawcy wina. Wyrządzenie szkody musi być umyślne bądź, gdy jest nieumyślne, musi wystąpić po stronie sprawcy zamiar wyrządzenia tejże szkody.

Wymierna szkoda

Obowiązkową przesłanką jest rzeczywista i wymierna szkoda. Przepisy prawa nie wskazują enumeratywnie zachowań, które wypełniają znamiona czynów zabronionych. Katalog przestępstw na szkodę spółki jest otwarty. Są to przykłady każdorazowego nadużycia uprawnień lub niedopełnienia ciążącego na członku zarządu obowiązku. Mogą należeć do nich np. dokonywanie nieuprawnionych transakcji lub wypłat. Szczególnie w sytuacji złej kondycji finansowej praktyka tzw. wyprowadzania pieniędzy ze spółki, która naraża podmiot na upadłość.

Celowe działanie

Przesłanką do wystąpienia czynu zabronionego jest celowe działanie członka zarządu, mające uniemożliwić zaspokojenie wierzycieli poprzez działania, takie jak np.: ukrywanie, zbywanie, niszczenie lub obciążanie składników majątku spółki, którego ostatecznym skutkiem jest niemożność zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Ponadto działaniami takimi są np. zawieranie niekorzystnych dla spółki bądź fikcyjnych umów.

Brak zgłoszenia upadłości

Członek zarządu może zostać pociągnięty do odpowiedzialności także w przypadku niezgłoszenia upadłości spółki kapitałowej, w terminie ustawowo wymaganym, jeżeli stało się to uzasadnione przepisami prawa upadłościowego. W przypadku kilkuosobowego zarządu każdy z członków jest obarczony obowiązkiem zgłoszenia wniosku o upadłość. Innymi słowy, każdy ponosi odpowiedzialność za własne działanie. Nie wyróżnia się w tym przypadku odpowiedzialności zbiorowej.

Odpowiedzialność ta powstaje w momencie, gdy niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki wyrządza innym podmiotom gospodarczym szkodę, gdyż występuje niemożność uzyskania przez nich zaspokojenia, co przekłada się na pogorszenie sytuacji gospodarczej wielu kontrahentów i zaburzenie płynnego obrotu na rynku.

Nierówne zaspokajanie wierzycieli

Ponadto odpowiedzialność karna występuje także, gdy w razie grożącej niewypłacalności lub upadłości spółki, zarząd dokonuje zaspokojenia wybranych wierzycieli. Takie działanie odbywa się ze szkodą dla pozostałych. Zakazane są, zatem wszelkie przedsięwzięcia skierowane na zaspokajanie tylko wybranych wierzycieli spółki z pokrzywdzeniem innych.

Odpowiedzialność karno – skarbowa członków zarządu

Fałszowanie dokumentów

Jednymi z najczęściej spotykanych przestępstw w doktrynie prawa karnego są te, dotyczące fałszowania dokumentów w spółce. Czyn zabroniony w tym przypadku, stanowi moment wystawienia przez członka zarządu, bądź polecenie wystawienia, faktury na daną kwotę, fałszując jej treść, która jest następnie wyznacznikiem wyliczeń podatkowych. Dotyczy to w szczególności faktur z oznaczeniem dat wstecznych bądź faktur pustych. W takiej sytuacji sprawca kwalifikuje się do odpowiedzialności za fałszowanie faktur, dokonując często przy tym jednocześnie także innych naruszeń.

Uchylanie się od opodatkowania

Członkowie zarządu mogą odpowiadać karnie także za nieujawnienie bądź uchylanie się od opodatkowania, podanie w deklaracji lub oświadczeniu nieprawdziwych danych podatkowych, nierzetelne bądź wadliwe prowadzenie ksiąg lub ewidencji. Za wszystkie wyżej opisane nieprawidłowości, co do zasady, odpowiedzialność ponoszą członkowie zarządu.

Odpowiedzialność karna członka zarządu — sankcje

Członkowie zarządu, ze względu na pełnioną przez nich funkcję, w razie umyślnego działania na szkodę spółki, ponoszą konsekwencje na gruncie prawa karnego.

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

Sąd w orzeczeniu, może pozbawić członka zarządu spółki, prawa do prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek, jak i pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej na okres od 3 do 10 lat.

Grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności

Sąd karny na podstawie przepisów szczególnych może każdorazowo, po zbadaniu wszelkich okoliczności sprawy oraz przeprowadzeniu postępowania dowodowego orzec kary takie jak karę grzywnę, karę ograniczenia wolności lub w niektórych przypadkach, także karę pozbawienia wolności.

Ograniczenie odpowiedzialności karnej

Odpowiedzialność karna członków zarządu jest ograniczona do przypadków, w których szkoda jest znaczna, tj. opiewa na kwotę powyżej 200 000 złotych.

Odpowiedzialność karna członka zarządu — podsumowanie

Odpowiedzialności karna często jest smutną konsekwencją niewłaściwego sposobu rozwiązywania problemów przedsiębiorstwa. Można jej uniknąć, jeśli podejdziemy do tego właściwe.

Penalizowanie bezprawnych i zawinionych działań członków zarządu, ma przeciwstawiać się naruszeniom w stosunkach handlowych. Ich negatywne konsekwencje wpływają na sytuację finansową innych podmiotów. W konsekwencji cierpi cały rynek.

Dlatego, jeżeli Twoja firma przechodzi przez okresowe kłopoty, boryka się ze spadkiem zysków, wzrostem kosztów lub innymi perturbacjami — nie czekaj, aż będzie za późno. Zapraszamy do naszego biura w Krakowie. Skontaktuj się z naszą kancelarią bezpośrednio pod numerem telefonu 881 927 832 lub pod adresem biuro@restrukturyzacja.legal Adres naszego biura to Łąkowa 25A/1, 31-443 Kraków