Zastaw rejestrowy na majątku przedsiębiorstwa wniesionego aportem do spółki, której ogłoszona została upadłości.

Opisana sprawa dotyczy postępowania upadłościowego spółki osobowej (dalej zwanej w postaci zanonimizowanej Upadłą lub Spółką) i zgłoszenia roszczenia przez bank (dalej zwanego w postaci zanonimizowanej Bank S.A.), które miało być zabezpieczone zastawem rejestrowym. Upadłość spółki została ogłoszona w 2016r. wg przepisów prawa upadłościowego i naprawczego. Jednakże sytuacja miała by się analogicznie wg. przepisów prawa upadłościowego.

Bank S.A. w zgłoszeniu wierzytelności powołał się na zabezpieczenie ustanowione na majątku upadłego w postaci zastawu rejestrowego na zapasach magazynowych. Przedmiotowy zastaw miał zostać ustanowiony na zapasach magazynowych działalności gospodarczej prowadzonej przez Pana A. L. Następnie Pan A. L. (zwanym dalej Wspólnik 1) wniósł aportem całe swoje przedsiębiorstwo (aktywa i pasywa) do Spółki, której trzy lata później została ogłoszona upadłość. Bank S.A. twierdził, iż całość zapasów magazynowych przedsiębiorstwa Wspólnika 1 wraz z ich zabezpieczeniem została wniesiona aportem do Spółki i domagał się zaspokojenia swojego roszczenia z przedmiotu zabezpieczenia.

Ujawnienie informacji, iż zabezpieczenie zastawem rejestrowym może istnieć, po około jednym roku trwania postępowania upadłościowego zagrażało możliwości dokończenia postępowania upadłościowego. Ponadto po ewentualnym zaspokojeniu wierzyciela zabezpieczonego, w masie upadłości praktycznie nie pozostałoby żadnych środków. De facto jeśli by Sąd powołany w sprawie o ogłoszenie upadłości miał wiedzę o takim zastawie to wniosek o ogłoszenie upadłości z całą pewnością został by oddalony na podstawie art. 13 ust. 1. Właściwie cały majątek wchodzący w skład masy upadłości składał się z zapasów magazynowych.

Jednakże takie zabezpieczenie nie zostało ujawnione w rejestrze zastawów. Nie zostało także wskazane w ramach wniosku o ogłoszenie upadłość.

Szczegółowa analiza stanu faktycznego.

Tak jak zostało już wspomniane Wspólnik 1 upadłej spółki, jeszcze przed zawiązaniem spółki, podpisał z Bank S.A. umowę o kredyt w rachunku bieżącym w ramach prowadzonej przez Wspólnika 1 działalności gospodarczej. Umowa ta została podpisana w dniu 5 maja 2013 roku zaś jej zabezpieczeniem miał być zastaw rejestrowy na stanach magazynowych, na co wspólnik w umowie kredytowej wyraził zgodę. Kilkanaście dni później, tj. w dniu 18 maja 2013 roku, podpisana została pomiędzy Wspólnikiem 1 i Wspólnikiem 2 umowa spółki jawnej, do której wkładem ze strony Wspólnika 1 był aport w postaci prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. W ramach tego przedsiębiorstwa wyróżniono m.in. pozycję „towary” o podanej wartości 1 650 000,00 zł. Spółka została zarejestrowana w dniu 24 czerwca 2013 roku. Tymczasem wniosek o wpis zastawu rejestrowego na stanach magazynowych Wspólnika 1 został złożony w sądzie w dniu 15 czerwca 2013 roku, wpis w rejestrze zastawów nastąpił w dniu 10 września 2013 roku. W międzyczasie, w dniu 16 lipca 2013 r., Wspólnik 1 zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej i został wykreślony z ewidencji działalności.

Kto ma rację?

Sytuacja przedstawiał się dość skomplikowanie i ewidentnie nie była oczywista. Zgodnie z art. 55¹ k.c. w skład przedsiębiorstwa nie wchodzą zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Przepis art. 55⁴ k.c. mówi jednak, iż nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Wskutek zbycia przedsiębiorstwa pojawiają się w stosunku zobowiązaniowym zatem dwaj dłużnicy. A mianowicie zbywca, który odpowiada osobiście i bez żadnych ograniczeń, oraz nabywca, który odpowiada osobiście, lecz jedynie do wartości nabywanego przedsiębiorstwa. Zasady te znajdą zastosowanie do wniesienia przedsiębiorstwa aportem do spółki. Pojawia się tu jednak jeszcze dodatkowy podmiot odpowiedzialny za zobowiązania, gdyż przepis art. 33 k.s.h. ustanawia rozszerzony zakres odpowiedzialności osób, które zawarły umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym wnoszącym do spółki przedsiębiorstwo jako swój wkład. Mianowicie, osoby zawierające umowę spółki jawnej z takim wspólnikiem również odpowiadają za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki. Zakres tej odpowiedzialności ogranicza się do wartości wniesionego przedsiębiorstwa według stanu w chwili wniesienia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Ten stan prawny wskazywała by, iż Bank S.A. może mieć rację.

Do przeniesienia na spółkę, do której aportowane jest przedsiębiorstwo, obowiązków związanych z jego prowadzeniem konieczne jest więc zawarcie z tą spółką odrębnej umowy cesji obejmującej przeniesienie na jej rzecz obowiązków oraz uzyskanie zgód wierzycieli (drugich stron umów, z których wynikają obowiązki) na takie przeniesienie. Jako, że w ustalonym stanie faktycznym brak było jakichkolwiek cesji czy przejęcia odpowiedzialności za konkretne zobowiązania przedsiębiorstwa Wspólnika 1 przez upadłą spółkę, odpowiedzialność upadłego z umowy o kredyt w rachunku bieżącym kształtuje się na przywołanych wyżej ogólnych przepisach.

W zakresie zaś zastawu rejestrowego powoływanego przez Bank S.A. należy zwrócić uwagę, iż został on wpisany do rejestru w dniu 10 września 2013 roku zaś jako zastawca cały czas widniał Wspólnik 1, a nie Spółka. Jako, że elementem konstytutywnym zastawu rejestrowego jest jego wpis do rejestru zastawów należy przyjąć, iż dopiero w dniu 10 września 2013 roku możemy mówić o powstaniu zastawu na rzecz Bank S.A. Umowa zastawu rejestrowego bez wpisu nie rodzi pomiędzy stronami umowy i w stosunku do osób trzecich żadnych bezpośrednich skutków w prawach majątkowych stron. Co również istotne, zgodnie z art. 8. § 1 k.s.h. spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. W myśl zaś § 2. tego przepisu spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Mając powyższe na uwadze, w ocenie syndyka, po przeniesieniu w drodze aportu na Upadłą Spółkę ruchomości składających się na stany magazynowe istniejące na dzień wniesienia aportu, stała się ona ich właścicielem. W chwili kiedy nabyła własność tych rzeczy nie były one niewątpliwie obciążone zastawem rejestrowym. Ten powstał bowiem dopiero 10 września 2013 roku, a biorąc pod uwagę konstytutywny charakter wpisu do rejestru nie ma on mocy wstecznej.  Dlatego też, dla skutecznego obciążenia majątku Upadłej Spółki zastawem rejestrowym należało właśnie Upadłą Spółkę wpisać jako zastawcę, a wcześniej uzyskać jej zgodę na obciążenie. Te fakty jednak nie miały miejsca.

Przy dokonanym wpisie do rejestru zastawów należało zatem uznać, że zastaw obciążył ruchomości należące do Wspólnika 1. Upadła spółka w tej sytuacji była wolna od obciążenia jej majątku. Syndyk nie uznał skuteczności obciążenia majątku Upadłej zastawem rejestrowym na rzecz Bank S.A.

Konsekwencje braku poinformowania Banku S.A. o wniesieniu aportem przedsiębiorstwa do spółki – o ile bank o fakcie tym nie wiedział – należy rozstrzygać na gruncie odpowiedzialności odszkodowawczej pomiędzy Wspólnikiem 1, a Bank S.A. Na marginesie należy zauważyć, iż Wspólnik 1 po zawiązaniu Spółki i wniesieniu do niej aportem przedsiębiorstwa, dalej prowadził indywidualną działalność gospodarczą, w ramach której mógł zgromadzić ruchomości dające się zakwalifikować jako stany magazynowe.

Na koniec podkreślić należy, iż w niniejszej sprawie nie znajdzie zastosowania art. 13 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów pozwalający uznać, iż pomimo przeniesienia rzeczy obciążonych zastawem rejestrowym nie wygasa on jeżeli nabywca wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł wiedzieć o istnieniu zastawu rejestrowego w chwili wydania mu rzeczy lub przejścia na niego prawa obciążonego zastawem rejestrowym. W momencie bowiem wniesienia aportu do spółki ruchomości należące do Wspólnika 1 a wchodzące w skład przedsiębiorstwa niewątpliwie nie były w żadnym zakresie obciążone zastawem rejestrowym.

W powyższym stanie prawnym syndyk nie uznał skuteczności obciążenia majątku Upadłej spółki zastawem rejestrowym na rzecz Bank S.A. co pozwoliło dokończyć postępowanie upadłościowe.

doradca restrukturyzacyjny

Mateusz Ładyga